balsammæʒec
Adj.
‘balsamartig’
– bezogen auf die konservierende Kraft des Balsams:
was balsemmæzec stæte an ir. / daz riet ir werdeclîchiu gir Parz
427,17.
– bezogen auf den Duft:
der luft balsammæzic wart / von sîner tugentlîchen art Georg
5893
balsamrebe
swF.
‘Balsamrebe’ hier übertr. als Fürstenlob:
si balsamrebe diu sich lat so schone bernde vinden! FvSonnenburg
51,12
balsamrinde
stswF.
‘Balsamrinde’
nim bibergeil, calamentum, balsam rinde, nezzeln samen vnde wilden kumel vnde mache da uon ein stuppe SalArz
73,18.
59,8.
98,46;
carpobalsamum: balsamrinde VocOpt
48.085
balsamrîsel
stN.
‘kleiner Balsamzweig’, hier übertr. als Kosename, zärtliche Anrede:
mîn blüendez balsam rîsel Hadam(Sch)
691,3
balsamsaf
stN.
‘Balsamsaft, Balsamsekret’
an andern steten gibt diu staud nümmer kainen balsemsaft BdN
358,33;
opobalsamum: balsemsaf VocOpt
48.084;
sumelîch boum treit muscâtobz, sumelîcher balsamsaf, sumelîcher zimînsmac DvASchr
320,19
balsamschrîn
stM.
‘Balsamschrein’, hier übertr. auf Maria:
Maria [...] du zarter balsamschrein FrlSuppl
8:209,7;
des ist, muͦter, din wirdikait / worden gelich dem balsamschrin / in den Gott schloss die gotthait sin KvHelmsd
4425
balsamsmac
stM.
‘Balsamduft, Balsamgeruch’ (vgl. auch balsamengesmac):
als man die morgenzît vernam, / ein balsemsmac an si [zwei Bäume] bekam / [...]. ietweder boum den smac emphie KgTirol
2,2.
– in Vergleichen:
er [der Mund der Geliebten] ist geparadiset / und smecket sam ein balsam smak Minneb
3425;
swie heiz diu sunn ist als ein gluot, / diu ist uns als ein balsamsmac EnikWchr
615.
– übertr., i.d.R. zur Bezeichnung der Geliebten bzw. Marias:
si liljenschîn und balsemsmac KLD:Alex
3:3,4;
ein balsamsmac mîns lîbes und des herzen KLD:Dürinc
3:2,3;
Maria [...] du balsam smac ver alles leyt! Hiob
15560;
Sigeher
M7;
wiße, edele suße Mynne [...] du bist ein sußer balsam smak Minneb
908
balsamstoc
stM.
‘Balsamstaude’
an aim balsamstoke wart / ain krut von wunder froͤmder art WernhMl
3147
balsamstûde
swF.
‘Balsamstaude’, hier übertr. als Kosename für die Geliebte:
liep, bul, spigel, engel, / balsam staud und zucker stengel! Minneb
4974
balsamtrôn
stM.
übertr., als Anrede für die Geliebte:
du hailes baum! du balsam tron! WhvÖst
6719
balsamtropfe
swM.
‘Balsamtropfen’
nem man des balsems ainen tropfen und tuo in in ain gaizein milch, sô gerinn si zehant und der balsemtropf vall ze podem BdN
359,36.
– übertr. als Bezeichnung für Maria:
wis gegrüezet, balsamtropfe! MarGr18
117
balsamtrôr
stMN.
‘Balsamduft, (duftendes) Balsamsekret’, hier übertr.:
swie we mir von ir ie geschach / [...], doch ist sie miner freuden dach, / min balsemtror Frl
14:19,7;
ir herze wurt erfúhtet / von minre gnaden balsamtror MinneR210
319.
– übertr. als Kosename, zärtliche Anrede:
ach balsam trôr, / ach du süezez zuckerrôr! KLD:Namenlos
a 60,3;
so auch:
WhvÖst
9797
balsamvar
Adj.
‘nach Balsam aussehend, mit Balsam bestrichen’
Schîanatulander schein / unrefûlt schône balsemvar Parz
804,29
balsamvaʒ
stN.
‘Balsamgefäß’
ich sach dâ manec balsemvaz. / her künec, ich sagez iu umbe daz: / ob wir balsem sulen hân, / den sol iu der priester lân Wh
465,11;
und al diu juncfröwelîn / die dâ truogen balsemvaz Parz
236,9;
PrBerth
1:187,35.
– übertr. als Bezeichnung für tugendhafte Frauen, besonders für Maria:
ave, du edelz balsamfaß / und da got selber inne saß FrlSuppl
10:206A,9;
wen si [Maria] was der rieche sark / und daz guldin balsem vaz / do Got selbe ynne saz TvKulm
1241;
reines wip, [...] fuͤr war myn munt euch heißen mag / ein koͤstenlichs balsem vaz MinneR444
45
balsamvruht
stF.
‘Frucht von einem Balsamgewächs’
nim ingeber anacardi, balsem vrucht, igliches vier dragme SalArz
100,47.
– übertr. zum Lob beständiger Frauen:
geert sy die safftig wurtzes zucht, / uz der dü suß balsam frucht / erplumet und ersprungen sy! MinneR272
96
balsamzaher
stM.
‘Balsamharz’
wenn man den edeln balsemzaher ab dem paum nemen wil, sô muoz man in besneiden mit paineinn mezzern BdN
359,7
balseme
stswM.
→ balsam
balsemen
swV.
→ balsamen
balsieren
swV.
→ balzieren
balster
stM.
→
polster
|